125 mensen in een zaal. Hoe krijg je dan bruikbare input?

Regelmatig organiseer ik dorpsgesprekken, in het kader van participatie.

Ze zijn er in alle soorten en maten. De ene keer met 10 bezoekers, deze keer wel 125!

Om samen in gesprek te gaan over de nieuwe bestemming voor het kerkgebouw. Een goede werkvorm is dan zeker belangrijk.

De opzet: de bezoekers konden zich verspreiden over vijf onderdelen. Bij elk onderdeel viel er iets te bepraten, te lezen, te schrijven of te doen:

1. Zo deelden mensen hun herinneringen,
2. Schreven zij hun ideeën en wensen over nieuwe functies voor het kerkgebouw op,
3. Konden ze rode stickers plakken bij uitspraken waar ze zich het meest in konden vinden,
4. Vulden ze een vragenformulier in voor extra input,
5. En organiseerde ik ‘met de benen op tafel in gesprek’: in makkelijke tuinstoelen konden mensen met elkaar in gesprek over de toekomst van het kerkgebouw.

Het was een levendige sessie, waarbij volop herinneringen en ideeën voor nieuw gebruik werden gedeeld.

Al met al een prima eerste stap in het heroriëntatieproces van deze kerkgemeenschap, aangevuld met een reeks concrete actiepunten en aanbevelingen om mee verder te gaan.

Wat als dat nostalgische brugwachtershuisje, die oude school, of de mooie kerk in jouw dorp of stad zomaar verdwijnt?

Erfgoed is niet altijd vanzelfsprekend en blijft niet altijd bestaan.

Als het nodig is om afscheid te nemen, kunnen rituelen die veranderingen begeleiden.

Tijdens mijn master ‘Ritual in Society’, bij mijn studie Culture Studies aan @Tilburg University, specialiseerde ik mij in rituelen. En voor het programma Toekomst Religieus Erfgoed onderzocht ik hoe kerken die gaan sluiten, rituelen hebben ingezet.

Wat fijn dat @Erfgoedhuis Zuid-Holland mijn kennis ook gebruikt! In de ‘Handreiking borgen van immaterieel erfgoed in de kerkenvisie’ wordt mijn rituelenonderzoek genoemd:

• Afscheidsrituelen: zet je in bij afscheid.
• Overgangsrituelen: worden toegepast bij de overgangsfase van het oude naar het nieuwe.
• Inbeddingsrituelen: deze markeren het nieuwe begin.

Wil je mijn onderzoek als inspiratie voor jouw situatie? Het staat vol tips over type ritualen die je kunt inzetten. ? Laat het mij weten in de comments en ik stuur het je toe.

Heb jij er wel eens aan gedacht? Een gebouwenruil / functieruil.

Specifiek: je gebouw ruilen met de kerk.

Want veel kerken staan tegenwoordig leeg. Vaak willen eigenaren, gemeente en bewoners de kerk behouden en een passende invulling vinden. In gesprek met betrokkenen zoek ik dan naar een oplossing.

Gebouwenruil is een oplossing die ik vaak hoor bij dorpsgesprekken over een nieuwe bestemming voor het kerkgebouw:

1. Verplaats de activiteiten van een sociaal-cultureel centrum naar het kerkgebouw.
2. Bouw woningen op de plaats van het sociaal-cultureel centrum.

Eenvoudig gezegd: 2 stappen voor nieuw gebruik van de kerk. Ik vind het een mooi streven en ja, het is gemakkelijker gezegd dan gedaan, én het vraagt veel energie om al die stappen te zetten.

Maar de praktijk van alledag, die vooral ook neogotische kerken zullen herkennen, is dat het lastig is om een goede nieuwe bestemming te vinden. En bij de vraag ‘wat gaat er met het kerkgebouw gebeuren?’, vind ik deze optie van ‘functieruil’ de moeite van het onderzoeken waard.

Wat is ervoor nodig? Veel stakeholders moeten met elkaar om tafel, constructief met elkaar meedenken en een lang uithoudingsvermogen. Er zijn integrale ontwikkelplannen nodig. Enzovoort. 

Maar als het twee-stappen-plan van de ‘gebouwenruil’ uiteindelijk werkt, biedt dat voor een gemeente de kans om woningbouw te realiseren. En kan het kerkgebouw nog decennia op een betekenisvolle manier in gebruik blijven.

Dus weer een toekomst voor erfgoed. Daar ga ik voor!

Wil je weten hoe het kerkgebouw in jouw plaats ‘opnieuw in gebruik’ kan? Bel of stuur een mail voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek.

‘Wij hebben geen probleem’

En:

‘Hoe bereiken wij de kerkeigenaren?’

Deze twee zinnen hoor ik vaak. De eerste van kerkeigenaren, de tweede van gemeenten die met de eigenaren in contact willen komen.

En daar tussenin gaapt een gat.

Want het zou zomaar kunnen dat de komende jaren duizenden kerkgebouwen de deuren zullen moeten sluiten — toch proberen de gebouweigenaren het proces van verkoop altijd nog zo lang mogelijk uit te stellen. Ondertussen kunnen of willen zij niet altijd over hun problemen praten.

Tegelijkertijd wil de gemeente juist graag weten hoe de eigenaren van gebedshuizen hun toekomst zien. Misschien komt een gebouw in de verkoop, of komt er een aanvraag voor een herbestemming of nevengebruik. Dat zijn punten waarop kerk en gemeente elkaar gaan tegenkomen, en waarom het handig is tijdig een gesprek aan te gaan.

Openheid dus over de gang van zaken. Dat levert voor kerkeigenaar op dat er energie komt voor nieuwe initiatieven, voor verjonging, om ruimtes te gaan matchen, en om de financiën op orde te (gaan) maken.

De afgelopen jaren zijn honderden kerkenverkenningen opgesteld, en zijn er veel initiatieven geweest om de gebouwen breder toegankelijk te maken. Met al die inzichten, zijn er volgens mij toch nog perspectieven om deze religieuze gebouwen open te houden, en de moeite waard om te onderzoeken!

Zo helpen we erfgoed de toekomst in!